|
Bolesław Leśmian (1878 - 1937) |
|
WIERSZE |
|
Możesz rozbudować ten dział lub pomóc w tworzeniu kolejnych. Zobacz więcej..
|
O poezji i świecie Leśmiana
Poezję Bolesława Leśmiana spotkała niewątpliwie jedna z najbardziej niezwykłych przygód polskiej literatury XX wieku. Za życia uważano jej autora za epigona Młodej Polski, dwadzieścia lat po jego śmierci zaczęto doszukiwać się w nim poetyckiego geniuszu. (...)
Młodych poetów II Rzeczypospolitej fascynowała codzienność, technika i współczesność, Leśmiana - niezwykłość, metafizyka i pozaczasowy uniwersalizm; ich interesowały miasto i tłum, Leśmiana - natura i jednostka; ich interesował żywy, codzienny i precyzyjny język, Leśmiana - język niecodzienny, ukrywający w swoich konstrukcjach nieznane, tajemnicze znaczenia. Skamandryci i awangardyści byli - na różny sposób - zafascynowani otaczającą ich cywilizacją, Leśmian programowo od niej uciekał. Dla poetów międzywojennych najważniejszą wartością w poezji była nowoczesność, dla Leśmiana - mit. (...)
Czesław Miłosz napisał po latach o swoim pokoleniu, że "nie poznało się na twórczości Leśmiana".
Bolesław Leśmian, Zwiedzam wszechświat, Świat Książki, Warszawa 1966, s. 5-6.
W sposób bardzo uproszczony i przesadny można by przedstawić świat poezji Leśmiana takim prymitywnym obrazem: tajemniczy jar, w tym jarze gęsta mgła, zatarty cień brzozy, za brzozą ukrywa się Bóg. "Lecimy razem. Mgła i mgła! Bóg, ciemność i urwiska". "Wierzył w Boga, nie wiedząc, że to - Bóg". Wiara jego nie miała przedmiotu. Istnienie dlań jest snem o śnie. w tym śnie wszystko jest cieniem. Same widma i zmory. Wszystko chodzi samopas. Nie ma żadnej hierarchii. Bóg, człowiek, koń, brzoza, cień, wszystko upiory. Zmysły zawodzą. "Nie ma znaków!... Nie ma żadnych upewnień". Wszystko jest niesamowite, wszystko dzieje się "zaocznie", "naoślep", "w jakimś okamgnieniu". Wszystko przeraża. Byt jest bolesny, niebyt straszliwy. Poeta jakby śniło jakiejś trzeciej możliwości, o jakiejś prawdzie, która nie byłaby ani bytem, ani niebytem. Powstało potworne błędne koło. Leśmian jest najdalszą konsekwencją zwątpienia. "Nieraz w obcych mi cieniów biegnę rozwiewiska i zatracam ścieżynę do własnej rozpaczy".
Prześladowała go myśl o nicości i śmierci. Wszędzie widział ból, wszędzie niedosyt i brak. Czuły był na upośledzenia życia. Ukochał wszelką nędzę i biedotę. Świat wydawał mu się jakimś niesłychanym pokrzywdzeniem, dziwolągiem, dziwactwem. Czyż i człowiek nie jest pokrzywdzonym dziwactwem, nędzą i lichotą. Do tej nędzy przylgnął poeta całym sercem. Stąd w poezji jego ten korowód potworków, kalek, pokrak. Stąd te poczwarne szczęścia, koszmarne miłości.
Po niezdecydowaniu "Sadu rozstajnego" (1912), "Łąka" (1920) wre i kipi zapamiętałą bujnością soków ziemskich. Poeta upaja się "durem leśnym", zapada nieprzytomnie w sam wir życia, "w zieleń samą w sobie", w której tonie, "topielec zieleni". Ale szukał w istnieniu sensu i nie znalazł go. "Napój cienisty" (1936) to woda zapomnienia, nurt Lety, w której pogrąża się, wyrzekając się wieczności i nieśmiertelności, z pełną smutku ironią.
Ten świat dziwactwa, zaludniony zmorami, kalekami i pokrakami, znalazł też własny język giętki i bogaty. Częste nowotwory słowne Leśmiana nie są wynikiem niedołęstwa; w rzemiośle poetyckim jest Leśmian arcymistrzem. Służą one celowo do oddania i podkreślenia dziwaczności rzeczy i poeta posługuje się nimi z subtelnym humorem. Język ten zasługuje na osobne studium. Świat swój przedstawił Leśmian w pełnych olśniewającego czaru obrazach. Do palety pieśni polskiej dodał barwy nowe i świetne. Na firmamencie naszej poezji jest gwiazdą urzekającej piękności.
Leopold Staff, Wybór poezji, Spółdzielnia Wydawnicza KSIĄŻKA.
Życie
Bolesław Leśmian, właściwie Lesman (ur. 22 stycznia 1878 r. w Warszawie - zm. 7 listopada 1937 r. w Warszawie) - polski poeta. Stryjeczny brat innego polskiego poety, Jana Brzechwy.
Rok urodzenia jest sporny: w odpisie metryki urodzenia widnieje 1877, sam poeta podawał 1878, natomiast na płycie nagrobnej widnieje data 1879.
Pochodził z rodziny spolszczonej inteligencji żydowskiej. Młodość spędził na Ukrainie. W Kijowie ukończył studia prawnicze na wydziale prawa Uniwersytetu Świętego Włodzimierza. Od 1901 roku przebywał w Warszawie. Potem udał się w podróż najpierw do Niemiec, potem do Francji. W Paryżu poznał i poślubił malarkę - Zofię Chylińską. Znalazł się w kręgu modernizmu i poprzez swojego znajomego Zenona Przesmyckiego rozpoczął współpracę z pismem Chimera. Od 1911 współtworzył Teatr Artystyczny w Warszawie. W latach 1912-1914 przebywał we Francji. Po I wojnie światowej przenosi się Hrubieszowa, gdzie pracuje jako rejent, a następnie do Zamościa, gdzie miał notariat. W roku 1933 zostaje członkiem Polskiej Akademii Literatury. W roku 1935 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy.
Twórczość
Choć życie Leśmiana przypada na XX-lecie międzywojenne, jego twórczość ucieka od wpływu historii, realizuje się raczej w wymiarach filozoficzno-metafizycznym i psychologicznym. Czerpał z twórczości baroku, romantyzmu, Młodej Polski. Wpływy romantyczne to przede wszystkim wszystko to, co mistyczne, spirytualne, paranormalne; co głęboko powiązane z Naturą i Bogiem.
Leśmian dużo czerpie z dramatu romantycznego , stosuje ironie, paradoksy , odświeża i unowocześnia balladę.
Leśmian w swej poezji wskrzesił świat fantastyczny, w tej ucieczce od rzeczywistości można doszukać się buntu szczególnie względem nudnego, stereotypowego mieszczaństwa. Jako pasjonat Nietzschego Leśmian czuł niechęć do ludzi biernych, przeciętnych. Ideałem dlań był wolny i niezależny człowiek renesansu.
W jego poezji wyraźne są wpływy symbolizmu. Koncepcja symbolu łączyła się też z celami filozoficznymi, a poezja Leśmiana to niewątpliwie poezja filozoficzna, szczególnie osadzona w filozofii Henriego Bergsona.
Niedoceniony przez epokę, odsunął się od społeczeństwa, a nawet stał się wobec niego agresywny. Jego frustracja odbijała się w niechęci do spraw zwykłych, codziennych, szarych. Uciekał więc w świat poezji i stworzył serię " Oddaleńcy". W wierszach tych występuje podmiot zbiorowy, który staje się jakby głosem wszystkich rozgoryczonych ludzi , którzy przez swoja indywidualność, inność , wrażliwość nie mogą się dostosować do jałowego mieszczańskiego życia.
Leśmian nie poprzestaje jednak na totalnej negacji - pokazuje też pewien ideał człowieka nazywanego człowiekiem pierwotnym. Człowiek prymitywny zaś posiadał - tak pożądane przez Leśmiana - cechy twórcze. Jego przemyślenia i życie determinowane były bezpośrednio przez żywioły i metafizykę. Jako głęboko związany z naturą intuicyjnie wsłuchiwał się w swoje wewnętrzne "ja". W tej koncepcji powracają idee Bergsona, a także Giambattisty Vico.
Sen u Leśmiana jest jednym ze sposobów istnienia świata poetyckiego i sposobem na jego organizację, to forma kontaktu podmiotu lirycznego ze światem.
Problem Boga to dla Leśmiana próba oparcia swej wiary o któryś z wierzchołków trójkąta filozoficznego : Natura - Bóg - Człowiek. Można w twórczości Leśmiana wyróżnić dwie ścieżki : antropologiczną z problemem mitu religijnego i egzystencjalną. Ta pierwsza to szukanie podobieństwa między Bogiem i człowiekiem. Na ścieżce egzystencjalnej rozpatruje Leśmian skrzyżowanie antropologii z teizmem, przeciwstawia życie ziemskie z życiem Tam. Bóg nie jest już przedłużeniem człowieka, ale znajduje się w opozycji do niego, stosunki między nimi są pełne tragizmu i niepewności. Boskimi cechami obdarzył poeta Naturę - wszechpotężna, wszechwładna, wszechwieczna. Ujęcia panteistyczne są obecne w większości utworów traktujących o przyrodzie.
Poezję Leśmiana można śmiało nazwać poezją wezwania do miłości. Poeta spiera się z Bogiem, porusza kwestie egzystencjalne, by w końcu opowiedzieć się po stronie miłości i erotyki. Leśmianowska metafizyka wiązała się z ludowością - i to właśnie w niej realizują się światopoglądowe kwestie powrotu do natury i pierwotności. Stanowi studium archetypu natury ludzkiej. Dla poety stworzenie pierwotnego, ludowego mikrokosmosu stało się próbą przedstawienia rozważań na tematu stosunku natury i człowieka, jednostki i zbiorowości, sztuki i metafizyki.
Jego wiersze były melodyjne, a Leśmian przestrzegał surowych zasad konstrukcji sylabotonika.
Dzieła
Zbiory wierszy:
- Sad rozstajny (1912)
- Łąka (1920)
- Napój cienisty (1936)
- Dziejba leśna (1938)
- Poezje wybrane (1974)
- Poezje zebrane (1993)
Zbiory baśni prozą:
- Klechdy sezamowe (1913)
- Przygody Sindbada Żeglarza (1913)
- Klechdy polskie (1956)
Inne:
- Eseje i szkice literackie
- Przekłady (Niesamowite opowieści Edgara Allana Poe)
- Z pism... (t. 1-3 1959-65)
|
|
Reklamy:
Justyna Bargielska
