|
Wiersze wraz z przypisami pochodzą z tomu:
Mikołaj Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie oraz cykl erotyków, wyd. II zmienione, red. i wstęp: Julian Krzyżanowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław. Oddział w Krakowie 1973.
Spis treści:
Sonet II. (Na one słowa Jopowe: Homo natus de muliere, brevi vivens tempore etc.)
Epitafium Rzymowi
Sonet III (Do Naświętszej Panny)
Sonet V. (O nietrwałej miłości rzeczy świata tego)
Sonet II.
Na one słowa Jopowe:
Homo natus de muliere, brevi vivens tempore etc.
Z wstydem poczęty człowiek, urodzony
Z boleścią, krótko tu na świecie żywie1,
I to odmiennie2, nędznie, bojaźliwie,
Ginie, od słońca jak3 cień opuszczony.
I od takiego (Boże nieskończony,
W sobie chwalebnie i w sobie szczęśliwie
Sam przez się żyjąc) żądasz jakmiarz4 chciwie
Być miłowany i chcesz być chwalony.
Dziwne są Twego miłosierdzia sprawy.
Tym się Cherubim5 (przepaść zrozumności)
Dziwi zdumiały i stąd pała prawy
Płomień, Serafim5, w szczęśliwej miłości.
O święty Panie, daj, niech i my mamy
To, co mieć każesz, i Tobie oddamy!
______________
1 Parafraza cytatu z Księgi Hioba (XIV, 1): "Człowiek, urodzony z niewiasty, żyjąc przez czas krótki, napełniony bywa wielu nędzami".
2 odmiennie - wśród zmian, tj. przejścia rozkoszy w nędzę.
3 jak - typowa dla Szarzyńskiego przekładnia zamiast: jak cień, opuszczony od słońca.
4 jakmiarz - niemal.
5 Cherubim i Serafim - hebrajskie nazwy chórów archanielskich, podane w liczbie mnogiej, choć obydwa wyrazy mają orzeczenia w liczbie pojedynczej. Cherubini, wyraziciele mądrości Boga ("przepaść zrozumności"), dziwią się miłosierdziu Jego, nie mogąc pojąć stosunku Stwórcy do stworzenia.
Epitafium Rzymowi
Ty, co Rzym wpośród Rzyma chcąc baczyć, pielgrzymie,
A wżdy baczyć nie możesz w samym Rzyma Rzymie,
Patrzaj na okrąg murów i w rum obrócone
Teatra i kościoły, i słupy stłuczone:
Te są Rzym. Widzisz, jako miasta tak możnego
I trup szczęścia poważność wypuszcza pierwszego.
To miasto, świat zwalczywszy, i siebie zwalczyło,
By nic niezwalczonego od niego nie było.
Dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony
(To jest ciało w swym cieniu) leży pogrzebiony.
Wszytko się w nim zmieniło, sam trwa prócz odmiany
Tyber, z piaskiem od morza co bieży zmieszany.
Patrz, co Fortuna broi: to się popsowało,
Co było nieruchome; trwa, co się ruchało.
______________
baczyć - dostrzec, znaleźć.
w rum - w rumowisko, gruzy.
Te są Rzym - dosłownie przekład z łac. Heac sunt Roma; w pierwodruku błędnie "To".
I trup - nawet trup; wypuszcza pierwszego - wydaje, ukazuje wielkość pierwotnego szczęścia.
od niego - przez nie.
zwyciężonym [...] niezwyciężonym - paradoks retoryczny.
prócz odmiany - bez odmiany.
Sonet III
Do Naświętszej Panny
Panno bezrówna1, stanu człowieczego
Wtóra ozdobo2, nie psowała w której2
Pokora serca ni godność pokory3,
Przedziwna Matko Stworzyciela swego!4
Ty, głowę starwszy smoka5 okrutnego,
Którego jadem świat był wszystek chory,
Wziętaś jest w niebo nad wysokie chory,
Chwalebna, szczęścia używasz szczyrego6.
Tyś jest dusz naszych jak księżyc prawdziwy,
W którym wiecznego baczymy7 promienie
Miłosierdzia, gdy na nas grzech straszliwy
Przywodzi smutnej nocy ciężkie cienie!
Ale [Ty]8 zarzą już nam nastań raną8,
Pokaż Twego słońca światłość żądaną.9
______________
1 bezrówna - nie mająca równej
2 Wtóra ozdobo - pierwszy był Chrystus; w której - wedle wymowy "w który", spotykanej w gwarach jeszcze dzisiaj.
3 Pokora serca ni godność pokory - pokora nie psuła odwagi ani wysokie stanowisko nie psuło pokory.
4 Przedziwna Matko Stworzyciela swego! - barokowy paradoks scholastyczny, znany teologom średniowiecznym, jak świadczy pierwszy wiersz ostatniej pieśni Boskiej komedii, gdzie brzmi on: "Dziewico-Matko, córo swego syna" (Raj, XXXIII, 1).
5 smoka - szatana, którego na malowidłach i w rzeźbach przedstawiano jako węża deptanego przez Matkę Boską, zgodnie ze słowami Boga o niewieście: "ona zetrze głowę twoją" (Księga Rodzaju III, 15).
6 szczyrego - prawdziwego.
7 baczymy - widzimy, spostrzegamy.
8 [Ty] - wyraz w pierwodruku opuszczony, a ze względu na rytm konieczny; raną - (w pierwodruku rano) ranną, poranną, tj. jutrzenką.
9 Wers z wadliwą średniówką.
Sonet V.
O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
I nie miłować ciężko, i miłować
Nędzna pociecha1, gdy żądzą zwiedzione
Myśli cukrują2 nazbyt rzeczy one,
Które i mienić3, i muszą się psować.
Komu tak będzie dostatkiem4 smakować
Złoto, sceptr, sława, rozkosz i stworzone
Piękne oblicze, by w tym nasycone
I mógł mieć serce, i trwóg się warować?5
Miłość jest własny6 bieg bycia naszego,
Ale z żywiołów7 utworzone ciało
To chwaląc, co zna początku równego8,
Zawodzi duszę, której wszystko mało,
Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności,
Samej nie widzi, celu swej miłości.
______________
1 I nie miłować... - przekład z Anakreonta (46), u Kochanowskiego brzmiący: "Ciężko, kto nie miłuje, ciężko, kto miłuje" (Fraszki I, 39).
2 cukrują - zachwalają, upiększają.
3 mienić - zmieniać się.
4 dostatkiem - wystarczająco.
5 się warować - wystrzegać się.
6 własny - właściwy.
7 z żywiołów - z materii.
8 co zna początku równego - wiersz zagadkowy, przymiotnik bowiem "równy" może mieć tutaj znaczenie dzisiejsze, a więc w tym wypadku dotyczący spraw materialnych, cielesnych, ale także może znaczyć: drobny, nikły, mały.
|
|
|
Reklamy:
Justyna Bargielska
